یکی از موارد تحت پوشش نظام مالکیت فکری، علائم تجاری است که از مصادیق حقوق مالکیت صنعتی به شمار می‌رود. یک علامت تجاری یا «Trademark»، نشانهای متمایزکننده برای محصولات یا خدمات مشخصی است که از سوی فرد، گروه یا شرکت خاصی تولید و عرضه شده و اجازه می‌دهد تا مشتریان، این کالاها و خدمات را از سایر کالاها و خدمات موجود در بازار، تشخیص دهند.
با توسعه روزافزون محصولات و خدمات در سطح جهانی و افزایش رقابت‌ها، ثبت علائم تجاری که می‌تواند یک کلمه، حرف، عدد، عکس، شکل، رسم و یا ترکیبی از آنها باشد، به شدت مورد استقبال قرار گرفته است. جالب است که حتی در برخی از کشورها، علائم سه‌بعدی، اصوات و شعارهای تبلیغاتی و حتی نشانهای قابل‌استشمام (بوها) نیز، قابلیت ثبت به‌عنوان یک نشان تجاری را دارند.
توافقنامه بین‌المللی مرتبط با نشانهای تجاری، موافقتنامه مادرید نام دارد که اندکی پس از شکل‌گیری کنوانسیون پاریس، آغاز به کار نمود.
مراحل تقاضاي ثبت بين المللي علامت :
پس ازمشخص شدن كشورهاي مورد درخواست متقاضي جهت ثبت بين المللي بسته به اينكه كشورهاي مورد درخواست صرفا” تحت نظام موافقتنامه يا پروتكل يا هردو آنها مي باشند، متقاضي بايستي نسبت به پركردن يكي ازفرمهاي MM1, MM2, يا MM3 مربوطه براساس گواهي ثبت مبداء اقدام نمايد.
نخست متقا ضي بايستي كليه اطلاعات درخواستي اعم از نام و نشاني مالك علامت (اعم ازحقيقي يا حقوقي)، علامت مورد درخواست مطابق خصوصيات مندرج در ثبت مبداء اعم از ذكر رنگ و اجزاء علامت و غيره ، كالاها و خدمات مورد نظرو سايراطلاعات درخواستي را در فرم مربوطه عينا” مطابق گواهي ثبت مبداء پر كرده و به همراه سايرمدارك ذكر شده در ذيل به اداره مالكيت صنعتي تسليم نمايد.
اداره مزبور پس از بررسي كارشناس، موارد اشكال را به متقاضي اعلام تا نسبت به رفع آنها دراسرع وقت اقدام نمايد. سپس متقاضي بايستي فرم تصحيح شده را درسه نسخه به اداره تسليم نموده و پس از تائيد و امضاء فرمهاي مزبور توسط اداره مالكيت صنعتي نسبت به پرداخت هزينه هاي ثبت بين المللي كه قبلا” در سايت WIPO محاسبه گرديده اقدام نمايد. درنهايت، متقاضي شخصا” بايستي نسبت به ارسال نسخه اي از فرم تائيد شده به همراه اصل فيش پرداختي (SWIFT) به دفتر بين المللي وايپو اقدام نمايد.
روند بررسي فرم اظهارنامه در دفتر بين المللي :
درصورت وجود هرگونه نقص يا ايراد در اظهارنامه بين المللي خواه موارديكه ميباست توسط متقاضي تصحيح گردد و خواه از جانب اداره مبداء، دفتر بين الملل ايرادات و نواقص را براي هر دوطرف ابلاغ خواهدنمود. نواقص مندرج در اظهارنامه بين المللي عمدتاً عبارتند از: ايرادات مربوط به درج طبقه كالاها وخدمات و يا مبهم و نامفهوم بودن آنها .
لازم به ذكراست كه در مورد اول درصورت عدم پاسخگوئي ظرف مدت مقرر 3 ماه ازتاريخ ابلاغ به دفتر بين از جانب اداره مبداء (متقاضي نميتواند با دفتر بين الملل ارتباط مستقيم داشته باشد) طبقه پيشنهادي دفتر بين الملل منظور خواهد شد وهزينه ناشي ازاصلاح طبقات كالاها وخدمات نيز محاسبه و درصورت عدم پرداخت به موقع آن، اظهارنامه بين المللي ترك شده تلقي خواهد شد. چنانچه ايراد درخصوص ابهام و نامفهوم بودن كالاها وخدمات باشد، دفتر بين الملل بموجب بند يك ازماده سيزده آئيننامه، مورد را به متقاضي و اداره مبداء ابلاغ مينمايد تا نسبت به تصحيح آن اقدام نمايند.
لیست کشور های عضو کنوانسیون مادرید
- جمهوری دمکراتیک لائو
- لتونی
- لیبریا
- لیختن اشتاین
- لیتوانی
- لوکزامبورگ
- مادگاسکار
- مالاوی
- مالزی
- مکزیک
- موناکو
- مغولستان
- مونته‌نگرو
- مراکش
- موزامبیک
- نامیبیا
- هلند
- نیوزلند
- مقدونیه شمالی
- نروژ
- عمان
- فیلیپین
- لهستان
- پرتغال
- جمهوری کره جنوبی
- مولداوی
- رومانی
- روسیه
- رواندا
- ساموآ
- سن مارینو
- سائوتومه و پرینسیپ
- صربستان
- سیرالئون
- سنگاپور
- اسلواکی
- اسلوونی
- اسپانیا
- سودان
- سوئد
- سوئیس
- سوریه
- تاجیکستان
- تایلند
- تونس
- ترکیه
- ترکمنستان
- اوکراین
- انگلستان
- افغانستان
- سازمان مالکیت معنوی آفریقا (OAPI)
- آلبانی
- الجزایر
- آنتیگوا و باربودا
- ارمنستان
- استرالیا
- اتریش
- آجربایجان
- بحرین
- بلاروس
- بلژیک
- بوتان
- بوسنی و هرزگوین
- بوتسوانا
- برزیل
- بروئنی
- بلغارستان
- کامبوج
- کانادا
- چین
- کلمبیا
- کرواسی
- کوبا
- قبرس
- جمهوری چک
- دانمارک
- مصر
- استونی
- اسواتینی
- اتحادیه اروپا (28 کشور)
- فنلاند
- فرانسه
- گامبیا
- گرجستان
- آلمان
- غنا
- یونان
- مجارستان
- ایسلند
- هند
- اندونزی
- جمهوری اسلامی ایران
- ایرلند
- اسرائیل
- ایتالیا
- ژاپن
- قزاقستان
- کنیا
- قرقیزستان
- ایالات متحده آمریکا
- ازبکستان
- ویتنام
- زامبیا
- زیمباوه
موافقتنامه مادرید
دقت در تاریخچه تأسیس کنوانسیون پاریس در خصوص حمایت از مالکیت صنعتی و موارد مرتبط با حفاظت از نشانهای تجاری در مفاد این کنوانسیون، نشان می‌دهد که به منظور حمایت از علائم تجاری در سطح بین‌المللی، مالک نشان تجاری (شخص حقیقی یا حقوقی) می‌بایست به‌طور جداگانه، تعدادی تقاضانامه را در ادارات و دفاتر مالکیت فکری کشورهای مختلف عضو (به زبان‌های گوناگون و با پرداخت هزینه‌های متفاوت) به ثبت رساند که بدیهی است، فرآیندی زمان‌بر و طولانی خواهد بود.
به همین جهت، در راستای تسهیل روند ثبت بین‌المللی درخواست‌ها و تحصیل حقوق ناشی از آن، تعدادی از کشورهای عضو کنوانسیون پاریس، اتحادیه‌ای بین‌المللی برای حمایت از مالکیت صنعتی تشکیل داده و در آن، سیستم مادرید را به‌عنوان دستورالعمل ثبت بین‌المللی علائم تجاری، تصویب نمودند. این سیستم، متشکل از موافقتنامه مادرید مورخ سال ۱۸۹۱ میلادی و پروتکل مرتبط با آن (تصویب شده در سال ۱۹۸۹ میلادی) و نیز، یک آئین‌نامه مشترک است.
بر اساس توافقنامه مادرید، می‌بایست از ورود تمامی کالاهای جعلی و دارای علائم تجاری تقلبی که به نحوی سعی در فریب متقاضی نسبت به منبع کالا دارند و یکی از کشورهای عضو موافقتنامه به صورت مستقیم یا غیرمستقیم، به‌عنوان محل یا کشور مبدأ آن کالا مشخص شده است، ممانعت ورزیده و تمهیدات لازم برای جلوگیری از واردات آنها را اعمال نمایند. کشورهایی امکان ورود به این موافقتنامه را دارند که پیش از این، عضو کنوانسیون پاریس برای حفاظت از مالکیت صنعتی، شده باشند.
توافقنامه مادرید، نوعی شیوه‌نامه برای ممنوعیت کالاهای دارای نشان تجاری جعلی به حساب می‌آید که ممکن است، مردم به نحوی در مورد منبع آن کالا، سردرگم شوند (اعم از استفاده، فروش، نمایش و یا ارائه برای فروش). بر این اساس، تصمیم‌گیری پیرامون اینکه کدام نام‌ها و علائم، به‌عنوان یک کاراکتر عمومی، در حیطه این توافقنامه قرار نمی‌گیرند، بر عهده دادگاه‌های هر یک از کشورهای عضو خواهد بود.
تغییر و تکامل موافقتنامه مادرید
موافقتنامه مادرید، در بیش از یک قرنی که از تأسیس آن می‌گذرد، تغییر و تحولات فراوانی را تجربه نموده و بارها مورد اصلاح و بازبینی قرار گرفته است. این موافقتنامه، در بروکسل (۱۹۰۰)، واشنگتن (۱۹۱۱)، لاهه (۱۹۲۵)، لندن (۱۹۳۴)، نیس (۱۹۵۷) و استکهلم (۱۹۶۷)، مورد بازبینی و تجدیدنظر قرار گرفته است. لازم به ذکر است که در سال ۱۹۸۹ میلادی، پروتکلی در ارتباط با موافقتنامه مادرید به تصویب رسید که آن را اصطلاحاً «پروتکل مادرید» می‌نامند.
از سال ۱۸۹۱ میلادی تا ژانویه ۲۰۱۹، در مجموع ۱۲۲ کشور به عضویت توافقنامه مادرید (و یا پروتکل مادرید) در آمده‌اند. حلقه اولیه کشورهای امضاء کننده این توافقنامه، متشکل از کشورهای بلژیک، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا، سوئیس، پرتغال و هلند است که در سال‌های ۱۸۹۱ تا ۱۸۹۴ میلادی، به آن پیوستند. از آخرین کشورهایی که به این توافقنامه پیوسته‌اند، می‌توان به کشورهای برونئی و تایلند (در سال ۲۰۱۷)، اندونزی، افغانستان و مالاوی (در سال ۲۰۱۸) و کانادا، برزیل و مالزی (در سال ۲۰۱۹) اشاره نمود. گفتنی است، ایران در ۲۵ دسامبر سال ۲۰۰۳ میلادی، به‌طور هم‌زمان به موافقتنامه و پروتکل مادرید پیوسته است.
شایان ذکر است که مادرید دارای ۱۰۶ عضو بوده که برخی از اعضاء، مانند سازمان مالکیت فکری آفریقا «OAPI» که در سال ۲۰۱۵ میلادی به پروتکل مادرید پیوسته است، خود متشکل از چند کشور می‌باشند.
مزایا و منافع سیستم مادرید
سیستم مادرید، با فراهم نمودن امکان ثبت و اخذ گواهی ثبت بین‌المللی، حفاظت از نشان تجاری را در تعداد زیادی از کشورهای عضو توافق، میسر می‌سازد. با بیش از ۱.۳ میلیون علامت تجاری ثبت‌شده، سیستم مادرید بهترین انتخاب برای ثبت علامت تجاری، به‌ویژه در کسب‌وکارهای مبتنی بر صادرات است. این سیستم، راهکاری جامع و کارآمد برای صاحبان نشانهای تجاری است که می‌توانند از آن، برای اخذ و حفظ چتر حفاظتی نشانهای تجاری در بازارهای مختلف، استفاده نمایند. فارغ از اینکه شما یک استارت‌آپ کوچک و یا شرکت بزرگ چندملیتی هستید، سیستم مادرید به شما در مدیریت نام‌های تجاری در اختیار و ثبت نشانهای جدید در محدوده‌ای وسیع از مناطق جغرافیایی، کمک می‌نماید.
از مهم‌ترین مزایای سیستم مادرید، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
زبان واحد: تقاضانامه بین‌المللی، به یکی از زبان‌های فرانسه، انگلیسی یا اسپانیولی، قابل ارسال است؛
مقرون‌به‌صرفه: کاهش قابل‌توجه هزینه‌ها به دلیل ثبت درخواست واحد به جای مجموعه‌ای از درخواست‌های ملی، عدم نیاز به پرداخت هزینه‌های مرتبط با ترجمه و یا استخدام وکیل برای ثبت در هر کشور و همچنین عدم نیاز به پرداخت هزینه به واحد پول کشورهای مختلف (پرداخت تعرفه، به فرانک سوئیس انجام می‌گیرد)؛
صرفه‌جویی زمانی در فرآیند ثبت و حفاظت؛
پوشش جهانی: قلمروهای تحت پوشش سیستم مادرید، تقریباً ۸۰ درصد از تجارت جهانی را تشکیل می‌دهد؛
مدیریت ساده: به کمک سیستم مادرید، قابلیت مدیریت سبد نشانهای تجاری خود را از طریق یک سیستم متمرکز داشته و می‌توانید محدوده حفاظتی خود را به سادگی در بازارهای جدید گسترش دهید. همچنین در صورتی که از طرف دارنده نشان، هرگونه تغییری در کشور مبدأ صورت گیرد (از قبیل تغییر نام، آدرس، مالکیت، تمدید و …)، می‌توان با تکمیل فرم‌های مربوطه و پرداخت هزینه‌ای اندک، تغییرات مزبور را در سطح بین‌المللی نیز اعمال نمود.
مواد قانونی ثبت بین المللی علامت براساس موافقتنامه و پروتکل مادرید :
ماده ۱۵۰
ثبت بین المللی علامت مستلزم تسلیم اظهار نامه به مرجع ثبت است.
ماده ۱۵۱
اتباع ایرانی یا اشخاصی که در ایران اقامت داشته و یا دارای یک مقر واقعی و موثر صـنعتی و تجـاری باشـند، مـی تواننـد حسب مورد به استناد اظهارنامه یا علامت ثبت شده در مرجع ثبت، تقاضای ثبت بین المللی نمایند.
ماده ۱۵۲
اظهارنامه ثبت بین المللی علامت در فرم رسمی و حسب مورد به زبان های تعیین شده، در سـه نسـخه تهیـه و تسـلیم مرجع ثبت خواهد شد.
تبصره – اظهارنامه ثبت بین المللی توسط مرجع ثبت و متقاضی امضاء می شود.
ماده ۱۵۳
اظهارنامه ثبت بین المللی وقتی پذیرفته می شود که مدارک زیر به آن ضمیمه شده باشد:
۱- مدارک مثبت هویت متقاضی؛
۲- اظهارنامه یا گواهی نامه ثبت علامت در ایران؛
۳- وکالت نامه، چنانچه تقاضا توسط وکیل به عمل آمده باشد،
۴- رسید مربوط به پرداخت هزینه بررسی اولیه.
ماده ۱۵۴
مرجع ثبت مکلف است مشخصات اظهارنامه ثبت بین المللی را با مشخصات علامـت یـا اظهارنامـه ثبـت شـده در ایـران مطابقت نماید.
در صورت احراز مطابقت مشخصات و پس از پرداخت هزینـه هـای مقـرر طبـق موافقـت نامـه و پروتکـل مادریـد توسـط متقاضی، مرجع ثبت اظهارنامه ثبت بین المللی را در دفتر ثبـت اظهارنامـه وارد و بـرروی هریـک از نسـخ اظهارنامـه تـاریخ دریافت و شماره آن را قید نموده و با امضاء آن، نسخه اول اظهارنامه را کـه حـاوی اعلامیـه مـذکور در آیـیننامـه مشـترکی باشد باید به دفتر بین المللی ارسال شود. اظهارنامه مذکور باید حـداکثر ظـرف ۱۵ روز از تـاریخ ثبت در دفتر ثبت اظهارنامه به دفتر بین المللی فرستاده شود. نسخه دوم اظهارنامه کـه دارای همـان مشخصـات نسـخه اولاست، به عنوان سابقه در مرجع ثبت بایگانی میشود. نسخه سوم به عنوان رسید به متقاضی مسترد می گردد.
در صورت عدم مطابقت مشخصات، متقاضی باید آن را اصلاح نماید. در غیر این صورت اظهارنامـه بـین المللـی پذیرفتـه نخواهد شد.
ماده ۱۵۵
هرگاه اظهارنامه اصلی، ثبت ناشی از آن یا ثبت اصلی طرح حسب مورد ظرف ۵ سال از تاریخ ثبت بین المللی اعتبار خـود رادر ایران از دست دهد، مرجع ثبت مراتب را طی اطلاعیه ای به دفتر بین المللی اعـلام کـرده و در آن کالاهـا و خـدماتی کـه مشمول تصمیم لغو قرار گرفته اند ذکر و از دفتر بین المللی درخواست خواهد کرد که ثبت بین المللی را در حدود لازم باطـل نماید.
هرگاه اقدام قانونی مربوط به لغو اعتبار مذکور در فوق پس از انقضای ۵ سال همچنان در جریان باشد و منتهی بـه یـک تصمیم قطعی نگردد، مرجع ثبت باید مراتب را به دفتر بین المللی اطلاع دهد. در صورت اتخاذ تصمیم قطعـی، مرجـع ثبـت باید مراتب را ضمن ذکر کالاها یا خدماتی که مشمول تصمیم مربوط قرار گرفته اند، به دفتر بـین المللـی اطـلاع داده و از آن درخواست کند که ثبت بین المللی را در حدود لازم باطل نماید.
ماده ۱۵۶
چنانچه براساس اطلاعیه واصله از دفتر بین المللی، ایران به عنوان یکی از کشـورهای تعیـین شـده در اظهارنامـه ثبـت بین المللی باشد، مرجع ثبت ضمن رعایت تشریفات مقرر در موافقت نامه و پروتکل مادرید، اظهارنامه مذکور را طبق قـانون واین آیین نامه از لحاظ ماهوی مورد بررسی قرار می دهد. بررسی تغییرات بعدی علامـت پذیرفتـه شـده نیـز مشـمول همـین ترتیبات است.
ماده ۱۵۷
مرجع ثبت پس از انتشار آگهی اظهارنامه ثبت بین المللی در روزنامه رسمی و انقضای مهلت ۳۰ روز، در صـورت نبـودن معترض مکلف به پذیرش علامت است و در این صورت شماره و تاریخ ثبت اظهارنامه در دفتر بین المللی، در حکم شـماره و تاریخ ثبت علامت در ایران خواهد بود.
ماده ۱۵۸
متقاضی ثبت بین المللی علامت، در صورت رد پذیرش اظهارنامه یا اعتراض به تقاضای ثبت، می تواند اعتراض خـود را در چارچوب مواد ۱۲۱، ۱۲۴ و ۱۲۵ این آیین نامه تسلیم کمیسیون موضوع ماده ۱۷۰ این آئین نامه نماید.
ماده ۱۵۹
هرگاه متقاضی ثبت بین المللی علامت، در ایران اقامت نداشته باشد، جهت تسلیم اعتراض یا هرگونه پاسـخ یـا اطلاعیـهای باید وکیلی که در ایران اقامت دارد را به مرجع ثبت معرفی نماید.
ماده ۱۶۰
هرگاه مالک علامت ثبت شده در ایران متعاقباً ثبت بین المللی همان علامت که در ایران نیز مشمول حمایـت اسـت را کسب کند، ثبت بین المللی آن علامت بنا به درخواست و اعراض متقاضی از مالکیت علامت ثبـت شـده در ایـران، جـایگزین ثبت در ایران می گردد، مشروط بر اینکه تمامی کالاها و خدمات موضوع علامت ثبـت شـده در ایـران در فهرسـت کالاهـا وخدمات مشمول ثبت بین المللی نیز باشد.
جایگزینی ثبت بین المللی، به حقوق مکتسبه ی علامت ثبت شده ی قبلی هیچ لطمه ای وارد نخواهد کرد.
در صورت درخواست مالک، مراتب جایگزینی یاد شده، توسط مرجع ثبت در دفتر ثبت وارد و در روزنامـه رسـمی آگهـی می شود.